Samen met Grenzeloos Datalandschap (GDL) is door COB gewerkt aan architectuurprincipes die aan de basis staan van data-uitwisseling. Ze sluiten aan op de NORA (Nederlandse Overheid Referentie Architectuur) en Common Ground principes en passen bij de interbestuurlijke datastrategie (IBDS). Het is namelijk niet het doel het wiel opnieuw uit te vinden, maar om versnippering te voorkomen en verschillende initiatieven en ontwikkelingen met elkaar samen te brengen.
De architectuurprincipes definiëren het digitale ecosysteem waar Samen Digitaal voor staat. In de SidO use case is het FAIR-gedachtegoed toegepast en dit is zeer toepasbaar gebleken op uitwisseling van planinformatie. Daarom staan de FAIR-principes ook centraal in Samen Digitaal (de opschaling van de use case).

De negen architectuurprincipes zijn:

• Federatief datastelsel
Partijen die samenwerken en daarbij hun data delen doen dat in gelijkwaardigheid. Er is geen centrale partij met zeggenschap die bepaalt wie wordt toegelaten, maar elke partij bepaalt voor zichzelf welke anderen toegang mogen hebben. Het is een samenwerking van onafhankelijke partijen, waarbij die samenwerkingspartners uiteraard afspraken maken met elkaar.

• Data-bij-de-bron
Partijen blijven de baas over hun eigen data, beheren het zelf en bepalen zelf aan wie het beschikbaar wordt gesteld (van enkel de samenwerkingen waarin de partij deelneemt, tot aan iedereen die in de data geïnteresseerd is). Door data niet heen en weer te kopiëren, maar rechtstreeks te raadplegen bij de bron, is actualiteit van de data gemaximaliseerd voor de gebruikers ervan. Bovendien heeft de bronhouder op deze wijze zo goed mogelijk zicht op wat er met de data gebeurt.

• Initiële focus op plandata (wie, wat, waar, wanneer)
Details van (ondergrondse) assets van de deelnemende partijen vallen (nog) niet binnen de scope. De focus ligt op plangebieden en voornemens inzichtelijk maken, zodat koppelkansen benut kunnen worden. Dit biedt een veilige manier om deze wijze van samenwerken te testen en ervan te leren. De meeste organisaties hebben nog weinig of geen ervaring met het permanent delen van interne en soms bedrijfsvertrouwelijke data met anderen. Het is een klein begin, maar levert een belangrijke meerwaarde.

• Uitbreidbaar met andere use cases
De wijze van samenwerken en datadelen, bieden de gelegenheid voor opschaling en uitbreiding. Opschaling in de vorm van meer deelnemers, hubs of data-elementen, en uitbreiding door dezelfde data te gebruiken voor andere business cases, zoals netcongestie, kritieke infrastructuren, graafschadepreventie of verkeer en mobiliteit.

• Community en hubs
Concrete samenwerking, het afstemmen van plannen, vindt in een bepaald gebied plaats tussen een specifieke groep deelnemende partijen: een lokale ‘hub’. Organisaties kunnen deelnemen aan meerdere hubs die voor hen relevant zijn en dus verschillende samenwerkingen aangaan. Tussen de hubs kan er behoefte zijn aan onderlinge afstemming, wat via de Samen Digitaal community van hubs kan plaatsvinden.

• Ruimte voor marktoplossingen
Als data op uniforme wijze beschikbaar is, vanuit bronnen die vaak een eigen ‘dialect’ spreken, kunnen marktpartijen slimme oplossingen bouwen die gebruik maken van deze data. Het gebruik van slimme oplossingen of deeloplossingen (‘best of breed’) wordt eenvoudiger, doordat de data geüniformeerd is. Ook kunnen bestaande applicaties voor visualisatie, planafstemming en analyse worden geïntegreerd in het ecosysteem, mits de ontwikkelaars dit willen en een koppeling willen maken.

• Geen vendor lock-ins
Door de data los te koppelen van de applicatie en bruikbaar te maken ongeacht de applicatiekeuze, kan elke deelnemer in een samenwerking autonoom keuzes maken voor applicaties en ontstaat er voor niemand een vendor lock-in. Zo wordt voorkomen dat een applicatie tegen wil en dank gekozen moet worden om samenwerken mogelijk te maken.

• Non-intrusive
Een oplossing om de data te laten stromen tussen de samenwerkingspartners, moet geen zware inbreuk maken op het IT-landschap van de samenwerkende partijen. Enerzijds omdat de implementatietijd dan te groot wordt (IT projecten duren vaak lang en overschrijden de planning), anderzijds omdat de afhankelijkheden te groot worden: iedere partij moet haar interne IT-landschap kunnen veranderen zonder afhankelijk te zijn van de samenwerkingspartners en zonder dat de keuze voor verandering van applicaties ook een verandering afdwingt bij de samenwerkingspartners.

• Veiligheid, authenticatie, verificatie
Uiteraard moeten er goede veiligheidsmaatregelen worden ingericht. Organisatorisch betekent dit een beoordeling van de compliance (waaronder privacyaspecten, informatiebeveiliging en ethische aspecten, zoals non-discriminatie en het gelijk speelveld principe), datamanagement (wie er toestemming geeft), en het vastleggen van afspraken met de samenwerkingspartners. Ook van belang zijn technische voorzieningen die ervoor zorgen dat alleen geautoriseerde partijen of personen toegang krijgen tot de data, data niet kan worden onderschept door anderen en niet traceerbaar is wie, wanneer welke data gebruikt heeft (auditeerbaarheid en logging).